Demir İlaçları: En Sık Kullanılan Çeşitleri
Konu Başlıkları
Vücudumuzda bulunan demir elementel demir olarak isimlendirilir. Demir ilaçları biyoyararlanım yönünden değerlendirilirken taşıdıkları elementel demir miktarına bakılır. Elementel demir miktarı %100 olan bir ilacın biyoyararlanımı tam kabul edilirken, sadece %20 elementel demir taşıyan bir ilacın biyoyararlanımı çok daha düşüktür.
Geleneksel demir ilaçlarında demir tuzları kullanılır. Günümüzde hazırlanan demir ilaçlarında, demir tuzları dışında, hem demir polipeptitleri, karbonil demir, demir amino asit şelatları, polisakkarit demir kompleksleri ve lipozomal (enkapsüle) demir de kullanılmaktadır.
Demir Tuzları
En uzun süredir kullanılan demir ilaçlarıdır. Demir(2) ve demir(3) olmak üzere iki çeşidi vardır. Taşıdıkları elementel demir miktarı %10 ile %35 arasında değişir. Ağızda metalik tat, bulantı, kusma, karın ağrısı gibi bir çok yan etkiye sebep olurlar.
Oral olarak alındıktan sonra midede ve bağırsakta doğrudan besinler ve diğer ilaçlar ile etkileşime girerler. Gösterdikleri yan etkilerin sebebi büyük oranda besinler ile olan etkileşimleridir.
C vitamini ile birlikte alınmaları emilimlerini ve buna bağlı olarak biyoyararlanımlarını arttırır. Bu nedenle demir tuzu ile C vitamininin birlikte yer aldığı ilaçlar da hazırlanmıştır.
Demir(3) tuzlarının biyoyararlanımı daha düşüktür. Vücuda alındıktan sonra kullanılabilmeleri için öncelikle demir(2) formuna dönüşmeleri gerekir.
En Sık Kullanılan Çeşitleri
- Demir(2) Fumarat
- Demir(2) Glukonat
- Demir(2) Sülfat
- Demir(3) Sitrat
- Demir(3) Sülfat
Hem Demir Polipeptitleri
Hayvanlardan elde edilen kanın çeşitli işlemlerden geçirilmesi sonucu hazırlanır. Demir tuzlarına göre biyoyararlanımı çok daha yüksektir. Ancak yan etki profili yönünden büyük bir farklılık göstermez.
Genellikle demir tuzları ile tedavinin mümkün olmadığı durumlarda tercih edilir.
Karbonil Demir
Elementel demir parçacıklarından hazırlanan bir bileşiktir. Demir tuzlarından çok daha küçük boyutludur. Bu nedenle emilimi çok daha fazladır. Elementel demir bileşiği olduğu için taşıdığı elementel demir miktarı %100 kabul edilir. Yan etkileri demir tuzlarına göre daha azdır.
Demir Amino Asit Şelatları
Demirin vücutta doğal olarak bulunan amino asitler ile yaptığı bileşiklerdir. Genellikle glisin gibi daha basit yapılı amino asitler tercih edilir. Demir ile bağlanmış halde bulunan amino asitler, bağırsaklardan emilimi arttırır.
Elementel demir oranları yüksektir. Genellikle %75 civarıdır. Yüksek biyoyararlanımları yanında yan etkileri çok azdır. Bu özellikleri nedeniyle son yıllarda sıklıkla tercih edilirler.
En Sık Kullanılan Çeşidi
- Demir(2) Bisglisinat
Polisakkarit Demir Kompleksi
Nişasta veya selüloz gibi kompleks yapılı şekerler ile elementel demirin birleşmesi sonucu oluşan yapılardır. Taşıdıkları şeker nedeniyle emilimleri yüksektir. Elementel demir içerikleri %100 kabul edilir. Ancak demir tuzlarına benzer yan etkilere sebep olurlar.
Lipozomal Demir (mikroenkapsüle)
Lipozom teknolojisi kullanılarak hazırlanan demir tuzlarıdır. Demir tuzu mikronizasyon adı verilen bir işlemle önce çok küçük parçalar haline getirilir. Sonrasında bu küçük parçalar özel bir tabaka ile kaplanarak bir kapsül içerisinde hapsedilir. Bu işleme mikroenkapsülasyon adı verilir.
Demir tuzunu taşıyan özel kapsül vücuttaki hücre membranlarına (zarlarına) benzer yapılıdır. Bu nedenle bağırsaktan neredeyse tamamı emilir. Bu emilim çeşitli mekanizmalar aracılığı ile gerçekleştiği için, ilaç alındıktan sonra oldukça hızlı bir şekilde kan dolaşımına ulaşır.
Genellikle hiçbir yan etki görülmez çünkü demir tuzu bir kapsül içerisine hapsedilmiştir. Böylece demir tuzu besinlerle veya ilaçlarla etkileşime giremez.
Lipozom teknolojisi ile hazırlanan ilaçlarda en sık kullanılan demir tuzları demir(2)sülfat, demir(2)laktat ve demir(3)pirofosfat’tır.
Lipozomal olarak hazırlanan ve içerisinde demir tuzları ile birlikte C vitamini içeren demir(3)pirofosfat sitrat kompleksi isimli bileşiğin kullanıldığı ilaçlar da vardır.
