B12 Vitamini: Kobalamin Nedir?

B12 Vitamini Nedir?

Kobalamin olarak da bilinen B12 vitamini, suda çözünen vitaminler grubundadır.

İnsan vücudunda birçok metabolik olayda görev alır. Özellikle sinir sistemi, DNA sentezi, yağ asitleri ve amino asitlerin metabolizma faaliyetlerinde yer alır.

İnsan vücudunda sentezlenmez. Bu nedenle besinler veya takviyelerle dışarıdan alınması zorunludur.

B12 vitamini bilinen hiçbir bitkide yoktur. Sadece hayvansal gıdalarda bulunur. Doğal yollardan besinlerle alınmak istenirse sadece hayvansal gıdalar tüketilerek yeterli miktarda alınabilir.

Günümüzde gıda teknolojisi sayesinde buğday, kahvaltılık gevrek gibi çeşitli gıdalara B12 vitamini dışarıdan eklenerek takviye edilmiş gıdalar üretilmektedir.

Ağırlıklı olarak bitkisel gıdalarla beslenen kişilerde B12 vitamini eksikliği çok sık görülür. Özellikle katı vegan beslenme felsefesini benimseyen kişilerin mutlaka vitamin destekleri ile B12 vitamini alması gerekir. 

Kimyasal Yapısı

B12 vitamini yapısal olarak bilinen en kompleks ve en büyük vitamindir.

Kimyasal olarak incelendiğinde yapının merkezini korrin halkası adı verilen bir halka oluşturur. Bu halkanın merkezinde ise kobalt iyonu vardır. Merkezdeki kobalt iyonu ve korrin halkasına dört farklı kimyasal bileşik bağlanabilir. Bu dört farklı bileşik nedeniyle B12 vitamininin dört farklı formu vardır.

Formları

Adenozilkobalamin (Kobamamid) ve Metilkobalamin

Adenozilkobalamin ve Metilkobalamin vücut içerisinde aktif olan formlardır. Vücut içerisinde depolanan B12 vitaminin büyük kısmı kobamamid (Adenozilkobalamin) formda karaciğerde depolanır.

Metilkobalamin ise daha çok hücrelerin içerisinde yer alır. Hem adenozilkobalamin hem de metilkobalamin vücutta B12 aktivitesi gösterir.

Adenozilkobalamin ve Metilkobalamin insan vücudundaki aktif formlar olmasına rağmen ilaç veya takviye ürün olarak hazırlandıklarında çok hızlı bozulurlar ve uzun süre saklamaya uygun değildirler.

Siyanokobalamin ve Hidroksokobalamin

Siyanokobalamin ve hidroksokobalamin ise vitamin desteklerinde ve B12 eksikliğine bağlı hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardaki formlardır. Her ikiside vücuda girdikten sonra hızlıca aktif formlar olan adenozilkobalamin ve metilkobalamine dönüşür.

ilaçlarda ve takviye ürünlerde tercih edilen formlar siyanokobalamin ve hidroksokobalamindir. Yapılan çalışmalar, hem siyanokobalaminin hem de hidroksokobalaminin vücuda verildikten sonra hızlıca aktif forma dönüştüğünü ve biyoyararlanımlarının aktif formlardan farksız olduğunu göstermiştir.

Siyanokobalamin oral kullanıma uygun olduğu için şurup ve tablet gibi farmasötik şekillerde kullanılır. Genellikle B12 eksikliğinden korunmak için besin desteklerinin içerisine eklenir. 

Oral kullanıma uygun olduğu için çoğunlukla vitamin desteği olarak tercih edilir. Ortalama 10 saat sonra kandaki maksimum konsantrasyonuna ulaşır.

Hidroksokobalaminin suda çözünürlüğü çok daha yüksek olduğu için direkt damar içerisine verilmeye uygundur. Özellikle B12 vitamini eksikliğine bağlı hastalıkların tedavisinde tercih edilir.

Özellikle pernisiyöz anemi hastalarının tedavisinde direkt damar içine verilerek kullanılır. Uygulama sonrası 1 saat içerisinde kandaki maksimum konsantrasyonuna ulaşır.

İnsan Vücudunda En Çok Kullanılan Yerler

B12 vitaminine insan vücudunda en çok sinir sisteminde ve hızlı çoğalan hücrelerde ihtiyaç duyulur.
Sinir sistemindeki temel işlevi miyelin kılıf adı verilen yapının sentezi ile ilgilidir.

Miyelin kılıf, sinir sistemindeki her bir hücrenin etrafını kaplayarak hücreleri istenmeyen elektriksel aktiviteden korur. Bunun yanında sinir sistemindeki iletimlerinin hızlı olmasını ve gereken yere ulaşmasını sağlar. 

B12 vitamini hücre bölünmesinde ve DNA sentezinde de görev alır. Bu nedenle hızlı çoğalan hücrelerin bulunduğu deri, kırmızı kan hücresi ve kemik iliği gibi dokularda yoğun olarak kullanılır.

Vücutta Kalma Süresi

Oral veya damar yolu ile verilmesinden sonra yaklaşık 6 gün içerisinde vücuttan tamamen atılır. Karaciğerde ise 400 güne kadar depolanabilir. Ancak, sürekli hücre bölünmesinde kullanılmasından dolayı günlük olarak yeterli miktarda alınmazsa hızlı bir şekilde tükenmeye başlar.

B12 Eksikliği

Belirtileri

B12 eksikliğinin birçok belirtisi vardır. Ancak bu belirtilerin çoğu başka sebeplerden de kaynaklanabileceği için B12 eksikliği genellikle gözden kaçabilmektedir. B12 eksikliğinin kesin olarak saptanabilmesi için kan testi yapılması gerekir.

B12 eksikliğinin belirtileri:

• Sürekli yorgunluk hissi
• Denge sorunları
• Yürüme ve hareket bozuklukları
• Hafıza problemleri
• Depresyon
• Sık tekrarlayan baş ağrıları
• Cilt renginde açılma
• Nefes darlığı
• Kalp ritminde bozulma (aritmi)
• Pernisiyöz anemi

Pernisiyöz anemi, B12 eksikliğine bağlı görülen rahatsızlıkların başında gelir. Bu anemi türünde, B12 eksikliği nedeniyle DNA sentezinde bozulmalar oluşur ve kemik iliğinde yeterince kırmızı kan hücresi (alyuvar) üretilemez.

Pernisiyöz anemi belirtileri;

• Dilde acılık
• Koku duyusunda azalma
• Mide ve bağırsak rahatsızlıklarıdır

Pernisiyöz anemi hastalarının neredeyse tamamında mide hasarı görülür.

Bebek ve Çocuklarda B12 Vitamini Eksikliğinin Belirtileri

B12 vitamini anne sütüyle bebeklere geçer. Eğer emziren annede B12 vitamini eksikliği varsa, bebeğe yeteri miktarda B12 vitamini aktaramayacağı için bebeklerinde gelişim gerilikleri görülebilir.

Yetersiz ve sağlıksız beslenme nedeniyle çocuklarda görülen B12 eksikliği belirtileri;

• Büyümede yavaşlama
• Motor becerilerin geç gelişmesi
• Öğrenme güçlüğü
• Mental gelişim yavaşlığı

Eksiklik giderilmezse bazı belirtiler kalıcı olabilir.

Nedenleri

B12 eksikliğinin başlıca nedenlerinden birisi mide salgısında yaşanan bozulma ve değişimlerdir. Besinlerle alınan B12 vitamininin ilgili yere gidebilmesi için bağırsaklardan emilerek kana geçmesi gerekir. Bağırsaklardan B12 emilimi için gerekli olan madde ise mide asit salgısıdır.

Mide asit salgısı yaşa bağlı olarak azalır. Bu nedenle özellikle 60 yaş üzeri kişilerde B12 eksikliği çok sık görülür.
Yaşa bağlı mide asit salgısının azalması dışında, özellikle mide ağrıları yaşayan kişilerin tercih ettiği, halk arasında mide ilacı olarak bilinen proton pompa inhibitörleri midedeki asit salgısının azalmasına sebep olur.

Proton pompa inhibitörü kullanan kişilerde B12 eksikliği görülme olasılığı oldukça yüksektir. Bu nedenle, bu grup ilaçları kullanmak zorunda olan kişilerin B12 takviyesi alması faydalı olur.

B12 eksikliğine bağlı olmayan kronik yorgunluğun giderilmesi için veya zeka düzeyinin artırılması ve enerji yüklemesi gibi sebeplerle damar yolundan B12 takviyesi verilmesi günümüzde oldukça yaygınlaşmaya başlayan bir uygulamadır.

Yapılan birçok çalışma, B12 vitamini eksikliği olmadığı halde yapılan bu tür yüklemelerin vadettiği sonuçları vermediğini göstermektedir.

Hatta ihtiyaç olmadığı halde alınan yüksek doz B12 vitamini, stres seviyesini artırma, uyku bozuklukları, panik atak krizleri, mide bulantısı, kusma, ishal, ciltte akne ve lekelerin artması ile sonuçlanabilmektedir.

Takviyeler ihtiyaç halinde, doğru doz ve uygun yolla kullanıldığında yararlı etkilerini gösterir.

B12 Vitamini İçeren Besinler

B12 vitamini yönünden zengin besinler;

• Karaciğer
• Kırmızı et
• Kümes hayvanları
• Balık
• Kabuklu deniz ürünleri
• Süt
• Yumurta
• Lor peyniri