K Vitamini: K1 ve K2 Vitaminleri

K Vitamini Nedir?

K vitamini yağda çözünen dört vitaminden biridir. (A, D, E, K)

Vücudumuzda fizyolojik öneme sahip birçok proteinin çalışması için gereklidir. Başta kanın pıhtılaşması olmak üzere, damar esnekliğinin ve kemik sertliğinin korunmasında önemli görevleri vardır.

K vitamini olarak bilinen beş farklı madde vardır. Bunlardan iki tanesi doğal, üç tanesi ise sentetiktir.

Vücudumuz için önemli olanlar doğal K1 ve K2 alt türleridir. Sentetik olarak üretilen K3, K4, K5 vitaminlerinin toksik etkiler göstermesinden dolayı insan sağlığı için kullanılmaz.

K1 ve K2 Vitaminleri

Doğal K vitaminlerinden K1 (filokinon) bitkiler tarafından üretilir. Diğer doğal K vitamini olan K2 (menakinon) ise fermente gıdalarda ve hayvansal ürünlerde bulunur.

Bitkisel kökenli olan K1 vitamini vücutta asıl olarak kanın pıhtılaşmasından sorumludur. K2 vitamini ise kandaki kalsiyumun kemiklere taşınmasını sağlar. Her ikisinin birlikte çalışması sonucu damar esnekliği korunur ve kan akışı sağlıklı bir şekilde sürdürülür.

K1 ve K2 vitaminleri kendileri doğrudan bir etkiye sebep olmaz. Bunun yerine, fizyolojik olarak önemli görevleri yerine getirecek olan özel bazı proteinlerin çalışmasını sağlarlar. Bu proteinlere K vitaminine bağımlı proteinler denir. Bu proteinlerin “gla, S, C, Z” gibi isimleri vardır. Bu proteinlerin her birinin işlevi farklıdır ve K vitamini etkileri dediğimiz  işlevleri yerine getirirler.

K1 Vitamininin Bulunduğu Besinler

K1 vitamini en çok yeşil yapraklı sebzelerde bulunur.

K1 vitamini zengini yeşil sebzeler;

• Ispanak
• Lanaha
• Marul
• Bürüksel lahanası
• Kara lahana
• Brokoli

Bitkisel yağlardan ise;

• Soya yağı
• Kanola yağı

bol miktarda K vitamini içerir.

K2 Vitamininin Bulunduğu Besinler

K2 vitamini fermente gıdalar ile hayvansal besinlerde bulunur.

K2 vitamini zengini besinler;

• Bir Japon yemeği olan “Natto”
• Kaz ve ördek ciğeri
• Yumurta sarısı
• Çeşitli peynirler
• Tereyağ

Besinlerle alınan K vitamini genel olarak yeterlidir. Bunun bir sebebi birçok besinde K vitamini bulunması, diğer sebebi ise vücudun K vitaminini tekrar tekrar kullanabilmesidir.

Mekanizması

İnsan vücudunda bir K vitamini geri dönüşüm sistemi vardır. Dışarıdan alınan K vitamini, kendisine bağımlı proteinleri harekete geçirirken kendisi pasif duruma gelir. Geri dönüşüm sistemi ise bu pasif haldeki K vitaminine eksilen kısımlarını geri kazandırarak yeniden aktif hale getirir. Böylece aynı K vitamini yeniden proteinleri etkileyebilir.

Bu sistem sonsuz değildir bu yüzden K vitamini dışarıdan düzenli olarak besinlerle veya takviyelerle alınmalıdır.

Emilimi

K vitaminlerinin bağırsaktan emilimi zayıftır. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler ile alınan K1 vitamininin büyük bir kısmı kullanılmadan vücuttan uzaklaştırılır.

Bitkisel yağlarda bulunan K1 vitamini emilimi daha yüksektir. Ancak en yüksek fayda yeşil yapraklı sebzelerin yağlar ile birlikte tüketilmesi sayesinde elde edilir.

K1 vitamini yağda çözünen ve yağ ile taşınan bir vitamindir. Bu nedenle vücutta depolanabilir. Ancak diğer yağda çözünen vitaminlere göre vücutta en az depolanan vitamindir. Düzenli olarak dışarıdan alınmazsa çok hızlı bir şekilde tükenir.

K Vitamini Eksikliği, Belirtileri ve Nedenleri

K1 vitamini vücutta çok az depolandığı için kanda da çok az bulunur. Bu nedenle K vitamini eksikliğini belirlemek zordur. K1 vitamini eksikliğini teşhis etmek için kullanılan yöntem protrombin zamanı testidir. Temel olarak kanın ne kadar sürede pıhtılaştığının belirlenmesine dayanır.

K1 vitamini eksikliği çok sık görülmez.

Eksikliğin öncelikli sebepleri;

• Genetik faktör eksikliği
• Bağırsaklardan emilimin azalması
• Kan sulandırıcı gibi bazı ilaçların etkisi

K1 vitamini eksikliğinde vücutta morarmalar ve kanamanın durmaması gibi kanama sorunları görülür.

Genetik Faktör Eksikliği

Genetik faktör eksikliği, kanda pıhtılaşmanın gerçekleşmesi için gerekli olan pıhtılaşma faktörlerinin genetik bir mutasyon sebebiyle hiç olmaması veya eksik olmasıdır. Hayat boyu süren tedavisinde, eksik olan faktörler düzenli aralıklarla kana dışarıdan verilir.

Kan Sulandırıcılar

Varfarin (coumadin) gibi kan sulandırıcı ilaçlar K vitamini geri dönüşüm sistemini durdurur. Bunun sonucu olarak K1 vitamini sadece bir kere kullanılabilir ve hızla tükenmeye başlar. Bu durum kontrol altına alınmazsa hastada ilaca bağlı kanama bozuklukları görülür.

Bu tip ilaçları kullanan bireylerin sürekli olarak izlenmesi gerekir.

Bağırsak Emilimi

K vitamini eksikliğinin bir diğer sebebi bozulan bağırsak emilimidir. Bağırsaklardan emilim kistik fibroz ve ülseratif kolit gibi hastalıklarda bozulur. Bunun dışında antibiyotik kullanımı, bağırsaklarda probiyotik azalması ve kilo verme ameliyatları da emilimi bozan sebeplerdir.

Bağırsaklardan emilimi bozan bir diğer etken de orlistat (thincal) gibi kilo verdirici ilaçlardır. Bu ilaçlar bağırsaklardan yağların emilimini azaltır. Bunun sonucunda yağda çözünen K1 vitamini gibi maddeler vücuda giremez.

K Vitamini Eksikliğinin En Çok Görüldüğü Kişiler

K1 vitamini eksikliğinin en çok görüldüğü kişiler ise yenidoğanlardır. K1 vitamini plasentayı çok az geçer. Bu sebeple doğumdan hemen sonrasında bebeklerin kanında çok az K1 vitamini bulunur. Anne sütünde de çok az K1 vitamini bulunur. Bu nedenle bebek, anne sütü ile beslenirken K1 vitaminini çok az alabilir.

Yenidoğan bebeklerde çok az K1 vitamini bulunması sebebiyle kanamalar görülebilir. Bu kanamalar burunda, deride, bağırsaklarda veya diğer dokularda oluşabilir. Bu kanamalar doğumdan sonraki ilk haftada görülürse erken dönem kanama, doğumdan sonraki 12. haftada görülürse geç dönem kanama olarak isimlendirilir.

Özellikle geç dönem kanamalar kafa içinde ve beyinde gerçekleşebilir. Böyle bir kanama sonucu bebek ölümü veya bebekte beyin hasarı oluşma ihtimali oldukça yüksektir.

Bebeklerde görülen K1 vitamini eksikliğine bağlı kanama bozukluğunu önlemek için başta WHO olmak üzere birçok uluslararası sağlık kuruluşu doğumdan hemen sonra bebeğe tek bir doz K1 vitamini enjeksiyonu yapılmasını tavsiye etmektedir. Bu önleyici tedavi yöntemi ülkemizde de uygulanmaktadır.