proton pompa inhibitörleri: PPİ

PPİ Nedir?

Proton pompa inhibitörleri, mide asit salgısını azaltan ilaçlardır. Halk arasında mide ilacı veya reflü ilacı olarak da bilinirler.

İlk defa 1989 yılında tedavi amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Piyasaya çıktıkları andan itibaren mide asit salgısını azaltmak için akla ilk gelen ilaç grubudur. Günümüzde, hem Türkiye’de hem de dünyada en fazla kullanılan ilaçlardır.

Proton pompa inhibitörü ilaç grubu birden fazla ilaçtan oluşur. Ancak etkileri, yan etkileri, etki süreleri ve etki mekanizmaları birbirlerine çok fazla benzer. Bu nedenle çoğu zaman tek ilaç gibi değerlendirilirler.

Çalışma Mekanizması

PPİ’lerin temel etkisi mide asit salgısını azaltmaktır. Bu amaçla, mide duvarında bulunan ve asit salgılayan pompaların çalışmasını durdururlar.

Normal şartlarda, yemek yedikten sonra bu pompalar mide asiti üretir. Üretilen mide asiti, midedeki besinlerin parçalanması ve sindirilmesi için kullanılır. Ancak kimi zaman ihtiyaçtan fazla asit üretimi gerçekleşir. Üretilen fazla asit mideden yemek borusuna doğru yükselir ve reflü adı ile bilinen rahatsızlığa sebep olur.

Midede fazla miktarda bulunan asit sadece reflüye sebep olmaz. Reflü dışında mide ülserine, mide kanamasına ve ilerleyen durumlarda mide ve bağırsak kanserlerine zemin hazırlar. Ancak en sık PPİ kullanma sebebi reflü ve reflüye bağlı diğer şikayetlerdir.

Reflü çoğu kişide göğüste ağrı ve yanmaya, mide ekşimesine, mide sancısına, karın ağrısına, bulantı ve kusmaya sebep olabilir. Tüm bu etkileri nedeniyle reflü, kişilerin yaşam kalitesini düşürür.

Uzun Süre PPİ Kullanımının Sakıncaları

Vitamin ve Mineral Eksikliği

Uzun süre PPİ kullanımı;

• Kalsiyum
• Magnezyum
• B12 vitamini emilimini azaltır.

Bu minerallerin vücutta azalması ise;

• Kas ağrısına
• Kas spazmlarına
• Beyin fonksiyonlarında gerilemeye sebep olabilir.

Bu sebeple uzun süre PPİ kullanan hastaların düzenli olarak kan testleri yapılmalı ve mineral düzeyleri izlenmelidir.

Bakteri Kaynaklı Hastalıklar

Uzun süre PPİ kullanımının bir diğer olası riski ise bakteri kaynaklı hastalıklardır. Mide asidinin azalması bağırsaklarda yaşayan iyi bakterileri (probiyotik) azaltırken kötü bakteri sayısını artırır.

Bunun sonucunda;

• İshal
• Kabızlık
• Gaz şikayetleri
• Karın ağrısı

gibi çeşitli rahatsızlıklar görülebilir.

Bakteri kaynaklı pnömoni (zatürre) riskinin artması da uzun süreli PPİ kullanımı sonrası görülür. Bunun sebebi, mide asidinin azalması nedeniyle midede çoğalmaya başlayan bakterilerin yemek borusuna doğru tırmanması ve oradan akciğerlere geçmesidir.

Kullanım Şekli

Mide asit salgısını azaltmak için kullanılan proton pompa inhibitörleri oldukça etkilidir. Genellikle tek doz ilaç oral olarak alındıktan 1 saat kadar sonra etkisini göstermeye başlar. Etkisi16 saate kadar sürebilir.

İlk doz alındıktan sonra midede bulunan asit pompalarının üçte ikisini durdururlar. Ancak 3-4 günlük düzenli kullanım ile etkileri %90’a kadar çıkar.

Proton pompa inhibitörleri, kullanılmaya başladığı andan itibaren genel olarak iyi tolere edilen, çoğu kişide yan etkilere sebep olmayan ilaçlar olarak kabul edilir. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar özellikle uzun süreli kullanımda çeşitli tehlikeleri olduğunu göstermiştir.

Yan Etkileri

Proton pompa inhibitörleri mide asit salgısını azaltmak için kullanılırlar. Ancak bu ilaçların istenmeyen etkilerinden biri, ilaç bırakıldıktan sonra mide asit salgısında aşırı artış olmasıdır. Bu durum hipergastrinemi olarak bilinir.

Hipergastrinemi, PPİ kullanmayı bırakan hastaların çoğunda görülür. Bu sendromu engellemek için ilaç birden bırakılmamalıdır. Azalan dozlar ve azalan kullanım sıklığı ile bırakmak en doğru yaklaşım olur.

Hipergastrinemi oluşmasının nedeni, proton pompa inhibitörlerinin midede çalışmasını engellediği pompaları geri dönüşümsüz olarak durdurmalarıdır. Geri dönüşümsüz durdurma, ilacın bağlandığı pompanın bir daha çalışamaz hale gelmesi demektir. Vücut bu pompanın yerine yenisini üretmek zorundadır. Proton pompa inhibitörlerinin etkilerinin uzun sürmesinin nedeni de bu durumdur.

PPİ tipi ilaç kullanırken vücut sürekli olarak yeni pompalar üretmeye alıştığı için ilaç bırakıldıktan sonra, bir süre daha gerekli olmadığı halde yeni pompa üretimi devam eder. Bu durum 8 haftaya kadar uzayabilir.

Proton pompa inhibitörleri mide asit salgısına bağlı hastalıkların tedavisinde ilk tercih edilen ve çok etkili ilaçlardır. Ancak olası birçok istenmeyen etkisinden dolayı mümkün olan en küçük dozlarda kullanılmalıdır. Tedavi süresi 8 haftayı geçmeyecek şekilde düzenlenmelidir.

Mide asit salgısını azaltmak için ilk tercih edilen, PPİ tipi ilaç kullanmak yerine, yeme alışkanlıklarını ve yaşam tarzını değiştirmek olmalıdır. Özellikle daha küçük porsiyonlarda yemek, yemekten sonra yatmamak, yatmaya gitmeden önce atıştırma yapmamak ve kilo vermek mide asit salgısını ciddi oranda azaltır.