Homosistein: Eksikliği, Fazlalığı ve Sebepleri
Konu Başlıkları
Homosistein Nedir?
Homosistein, vücudumuzda doğal olarak üretilen bir amino asittir. Ancak proteinlerin yapısında yer almadığı için besinler veya takviyeler ile dışarıdan alınamaz. Sadece vücudumuzda üretilebilir.
Çalışma Mekanizması
Homosistein üretimi, metiyonin isimli bir amino asitin parçalanması ile olur. Metiyonin, et, süt, balık veya tahıllar gibi yüksek miktarda protein içeren besinlerden alınabilir.
Homosistein vücudumuzda önemli metabolik faaliyetlere katılır. Çok güçlü bir antioksidan ve yağ yakıcı olan glutatyonun ve amino asitlerden biri olan sisteinin üretiminde yer alır.
Ayrıca vücudumuzda hayati öneme sahip çeşitli maddelerin (metil, sülfür) depolanması ve taşınmasında görevlidir.
Homosistein Eksikliği
Homosistein seviyesinin çok düşük olması sık karşılaşılan bir durum değildir. Ancak homosistein seviyesinin normalin çok altında olması ciddi rahatsızlıklara sebep olabilir. Özellikle periferal nöropati adı verilen ve sinir hasarlarından kaynaklı çok ağrılı bir hastalığa sebep olabilir.
Homosistein Fazlalığı (Hiperhomosisteinemi)
Homosistein, sağlık için vücudumuzda bulunması gereken bir maddedir. Ancak ihtiyaçtan fazla miktarda olması tehlikelidir. Vücutta fazla homosistein olması durumuna hiperhomosisteinemi adı verilir.
Hiperhomosisteinemi, tehlikeli bir durumdur. Vücutta fazla miktarda bulunan homosistein öncelikle kan damarlarına zarar vermeye başlar. Zarar gören damarlardan kan pıhtıları üretilir. Kan pıhtıları inme ve kalp krizine sebep olabilir.
Homosistein fazlalığının sebep olduğu diğer rahatsızlıklar ise beyin ve sinir sistemi ile ilgilidir.
Kanda fazla miktarda homosistein bulunması beyin hücrelerine zarar verir. Bunun sonucunda ise demans ve Alzheimer hastalıkları ortaya çıkar.
Kandaki homosistein fazlalığı beyin ve damarlar dışındaki dokulara da zarar verir; kemik erimesi hızlanır, insülin direnci ve buna bağlı olarak Tip 2 Diyabet görülebilir.
Son yıllarda yapılan çalışmalar gebeliğin ilk üç ayındaki hiperhomosisteineminin düşük yapma riskini %30 artırdığını göstermektedir.
Homosistein Fazlalığının Sebepleri
B Grubu Vitaminlerin Eksikliği
En sık karşılaşılan sebep B grubu vitaminlerin eksikliğidir. Özellikle folat (B9) ve B12 vitamini (kobalamin) eksikliği kanda homosistein yükselmesine doğrudan sebep olur. Bunun nedeni, homosistein vücutta kullanılırken folat ve B12 vitaminleri ile birlikte hareket etmesidir.
Folat ve B12 vitaminleri vücuda pasif formda alınır. Vücutta MTHFR isimli bir enzim yardımıyla aktif hale gelirler. Aktif hale gelen folat ve B12 vitamini, homosistein ile beraber hareket ederek diğer önemli maddeleri üretirler.
MTHFR Enzim Mutasyonu
MTHFR enzimi bazı insanlarda mutasyona uğrar ve tam verimle çalışamaz. Bunun sonucunda besinlerle alınan vitaminler aktif hale geçemez ve vücutta homosistein birikmeye başlar.
Hiperhomosisteinemi riski taşıyan MTHFR enzim mutasyonuna sahip kişiler, B12 ve folat (B9) vitaminlerini aktif formda kullanırsa homosistein birikimi ihtimali büyük oranda azaltılabilir.
Haşimato Hastalığı
Haşimato gibi tiroid bezinin az çalışmasına sebep olan hastalıklar hiperhomosisteinemi sebeplerindendir. Metabolizma hızının yavaşlaması, kilo alma, yorgunluk, güçsüzlük gibi diğer belirtiler yanında kandaki homosistein seviyesinin yükselmesine de neden olur.
Hipotiroidi hastalığına sahip bireyler hormon replasman tedavilerine devam ederken, kan homosistein seviyelerini de düzenli olarak kontrol etmelidir.
Eğer yükselme görülürse önce diyet düzenlemesi yapılmalıdır. Eğer düzelme görülmezse B vitamini kompleksleri kullanarak tedaviye katkı sağlanabilir.
Yaşam Tarzı ve Beslenme
Kandaki homosistein seviyesinin yükselmesine neden olan sebepler arasında yaşam tarzı ve beslenme şekli de vardır. Sürekli protein yönünden zengin gıdalar tüketmek homosistein üretimini artırır. Gerekenden fazla olan homosistein birikmeye başlar.
Sigara, alkol ve kahve tüketimi de homosistein birikimine sebep olan etkenlerdir.
Yaşlanma
Vücuttaki homosistein üretimi yaş ilerledikçe artmaktadır. Bu nedenle ileri yaştaki kişiler hiperhomosisteinemiye daha yatkındır. İleri yaştaki kişilerde B vitamin kompleksi takviyesi kullanmak bu riski azaltmaktadır.
Homosistein birikimini engellemek için;
- Dengeli ve sağlıklı beslenmek
- Yaş ilerledikçe protein tüketimini azaltmak
- B vitamini takviyeleri kullanmak
Eğer bu üç noktaya dikkat edilirse vücuttaki homosistein birikme ihtimalinin önüne geçilmiş olunur.
