Demir Nedir, Demir İlaçlarını Kullanırken Nelere Dikkat Etmeli?

Demir Vücudumuzda Ne İşe Yarar?

Demir, sağlık açısından en önemli minerallerden biridir. Vücudumuzda birçok farklı işlevi vardır. Bu işlevlerden en önemlisi kırmızı kan hücrelerinin yapısına katılmaktır.

İnsan vücudunda bulunan demirin yaklaşık %65’i kırmızı kan hücreleri içerisinde yer alır ve oksijen taşınmasından sorumludur. Geri kalan demir ise başta karaciğer olmak üzere çeşitli vücut dokularında depolanır.

Demir, vücudumuzda depolanırken tek başına durmaz. Özel proteinlere bağlanır. En sık kullanılan demir depo proteini ferritindir. Ferritin veya kandaki demir miktarı azaldığında, eksikliği gidermek için demir ilaçları kullanılır. Demir ilaçları ile uygulanan tedavi, vücutta çeşitli sebeplerle eksilen demiri ilaçlar ile tamamlama temeline dayanır.

Vücudumuzda yeterince demir olmadığında, kırmızı kan hücresi üretimi azalır. Bunun sonucunda yeterince oksijen dokulara taşınamaz. Bu durum kansızlık (anemi) olarak bilinir.

Anemi sadece vücutta demir eksikliği olduğunda görülmez. Aneminin farklı tipleri vardır. Ancak en sık görülen çeşidi demir eksikliği anemisidir.

Demir Eksikliği Anemisi

Demir eksikliği anemisi genellikle, besinler ile yeterince demir alınmamasından, bağırsaklardan demir emiliminin azalmasından veya gebelik sebebiyle ihtiyacın artmasından kaynaklanır.

Sağlıklı ve dengeli beslenen kişiler ihtiyaç duydukları demiri besinler ile alabilirler. Sadece vegan ve vejeteryan beslenen kişilerin demir içeren besinleri daha fazla tüketmeleri gerekir. Bunun sebebi, demir içeren bitkisel kaynaklı besinlerin biyoyararlanımının, hayvansal gıdalara göre yarı yarıya daha düşük olmasıdır.

Demir eksikliği anemisinin başlıca belirtileri;

• Sürekli yorgunluk
• Nefes almada güçlük
• Kalp atışlarının hızlanması
• Baş ağrısı
• Özellikle el ve ayaklarda sürekli üşüme hissi
• Sık hastalanma

Ancak, demir eksikliği anemisi teşhisi, ilgili kan testleri yapıldıktan sonra kesin olarak konulabilir.

Demir eksikliği anemisinin tedavisi dışarıdan demir takviyesi verilerek sağlanır. Demir ilaçları tablet, şurup, damla veya oral flakon formlarda olabilir. İleri düzey bir eksiklik olması durumunda damar yolu ile kullanılan demir ilaçları da kullanılabilir.

Demir İlaçlarını Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Düzenli Kullanım

Demir ilaçlarını kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Öncelikli olarak demir eksikliği anemisi olan bireyler, demir ilaçlarını düzenli kullanmalıdır. Demir, vücutta sürekli kullanılan ve bu nedenle çok hızlı tükenebilen bir mineraldir. Düzenli kullanılmayan demir ilaçları ile tedavi tam olarak sağlanamaz.

Besin Etkileşimleri

Dikkat edilmesi gereken ikinci konu ise demir ilaçları ile besinlerin etkileşimleridir.

Kalsiyum, demirin emilimi engeller. Bu nedenle demir ilaçları kullanırken aynı dönemde kalsiyum takviyesi de alınacaksa tedavi dikkatli bir şekilde düzenlenmelidir.

Demir ilaçları ile kalsiyum etkileşimini en aza indirmek için, demir ilacı içildikten yaklaşık iki saat sonra kalsiyum takviyesi alınmalıdır. Yine bu iki saatlik zaman diliminde kalsiyum yönünden zengin süt, peynir, yoğurt gibi gıdaların tüketiminden de kaçınmak gerek.

Demir ile kafeinin aynı anda bağırsaklarda bulunması, demirin emilimini azaltan unsurlardan biridir. Bu sebeple demir ilacı içildikten sonraki iki saatte çay, kahve ve kafein içeren besinler tüketilmemelidir. Temel bir yaklaşım olarak, demir eksikliği olan kişilerin kafein tüketimini azaltmaları eksikliğin giderilmesinde faydalı olmaktadır.

Demir ilacı kullanılan dönemlerde yüksek oranda lif içeren besinler azaltılmalıdır. Bunun nedeni demir takviyelerinin en sık görülen yan etkilerinden birinin kabızlık olmasıdır.

Demir ilaçlarının besin etkileşimlerinden bir tanesi ise faydalı kabul edilir. C vitamini, demirin bağırsaklardan emilimini artırır. Bu nedenle demir ilaçlarını C vitamini yönünden zengin portakal suyu gibi besinlerle birlikte almak tedaviye katkı sağlar. Demir ile C vitamini arasındaki bu olumlu etkileşim demir takviyeleri hazırlanırken de kullanılır. Eczanelerde bulunan çeşitli demir takviyeleri emilimi artırmak için aynı zamanda C vitamini de içerir.

İlaç Etkileşimleri

Demir ilacı kullanılacağı zaman dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan bir diğeri ise demir ilaçları ile diğer ilaçların etkileşimleridir.

Demir ilaçları Parkinson tedavisinde kullanılan ilaçların etkilerini azaltır. Parkinson tedavisi gören hastalarda demir ilaçları kullanılırken dikkatli olmak gerekir.

Demir ilaçlarının etkileşime girdiği diğer bir grup ise antibiyotiklerdir. Tetrasiklin, penisilin ve siprofloksasin gibi birçok antibiyotik ile etkileşime girer. Demir ilacı kullanan kişiler, kendilerine antibiyotik tedavisi uygulamayı düşünen hekimleri kullandıkları ilaç hakkında mutlaka bilgilendirmelidir.

Demir ilaçlarının yoğun olarak etkileşime girdiği diğer bir ilaç ise levotiroksindir. Levotiroksin; haşimato, guatr ve hipotiroidi gibi tiroid hormonu kaynaklı hastalıklarda sıklıkla kullanılan bir ilaçtır. Demir ilaçları, levotiroksinin emilimini azaltır. Bunun sonucu olarak tiroid kaynaklı hastalığın tedavisinde aksama görülebilir. Levotiroksin kullanan hastalar, demir ilaçlarına başlamaları gerekirse doz ayarlamasına ihtiyaç duyabilirler.

Diğer bir ilaç grubu olan proton pompa inhibitörleri veya yaygın bilinen adı ile mide ilaçları, demir ilaçlarının emilimini etkiler. Proton pompa inhibitörleri, midede asit salgısını azaltır. Böylece mide asidinden kaynaklı ağrı, yanma ve ekşime gibi rahatsızlıkları giderirler. Azalan mide asitliği demirin emilimini azaltır.

Yan Etkileri

Demir ilacı kullanımı ile ilgili dikkat edilmesi gereken bir konu da yan etkileridir.

Demir ilaçları, daha faydalı olabilmeleri açısından aç karnına, mide boş iken kullanılmalıdır. Fakat bu şekilde kullanıldıklarında birçok kişide mide bulantısı ve kusmaya sebep olurlar. Bunu engellemek için az miktar besinle birlikte kullanılabilir. Bir diğer yöntem ise meyve suyu ile birlikte kullanmaktır.